هریس حدود ۲۳۷۷/۶ کیلومترمربع مساحت دارد و از جنوب به شهرستان بستان آباد، از شرق به شهرستان‌های سراب و مشکین شهر، از غرب به شهرستان تبریز و از شمال به شهرستان‌های اهر و ورزقان محدود است. این شهرستان حدود ۳/۲ درصد کل وسعت استان آذربایجان شرقی را تشکیل می‌دهد.
از سوغات شهر هریس می‌توان فطیر سنتی و قالیچه کوچک (پشتی) و ماست گاو میش نام برد.
جغرافیای طبیعی شهرستان هریس
حدود ۷۰ درصد از وسعت این شهرستان را اراضی جلگه‌ای و ۳۰ درصد آن را مناطق کوهستانی تشکیل می‌دهند. پست‌ترین نقاط آن ۱۵۰۰ متر و مرتفع‌ترین آن ۳۱۴۳ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
آب و هوا
شهرستان هریس در مرتفعات دارای کلیمای استیپی سرد و در نقاط پست یعنی کناره تلخه رود دارای کلیمای مدیترانه‌ای است که به طور کلی دارای زمستان های سرد و یخبندان و تابستان‌های ملایم می‌باشد.
متوسط درجه حرارت حداقل ۲۵- درزمستان و حداکثر ۳۵ درجه در تابستان می‌باشد. متوسط بارندگی سالانه شهرستان ۳۵ میلی‌متر بوده که غالباً ۸۷ میلی‌متر آن در پاییز و ۹۰ میلی‌متر در زمستان و ۱۷۲ میلی‌متر در بهار و یک میلی‌متر در تابستان نازل می‌گردد.
پوشش گیاهی
شهرستان هریس به لحاظ قرار گرفتن در دامنه کوه‌های بزغوش، سابلاغ داغ، آق داغ و قوشاداغ و با داشتن حدود ۷۰% خاک جلگه‌ای از مناطق مستعد کشاورزی می‌باشد.
قسمتی از این مناطق و بلندی‌های آن سرسبز و دارای مرتفع درجه یک و دو بوده و هر سال از ۱۵ خرداد ماه تا ۱۵ شهریور ماه پذیرای تقریباً ۷۰۰۰ خانوار عشایر می‌باشد که در دامه کوه‌ها و مراتع به دامداری مشغول می‌شوند.
ارتفاعات مهم و پستی و بلندیها
مهم‌ترین کوه‌ها و ارتفاعات منطقه بدین شرح هستند: رشته کوه‌های بزغوش، سابلاغ داغ، آق داغ و قوشاداغ با قله‌ای به ارتفاع ۳۱۴۳ متر در شمال هریس و در حد فاصل دو شهرستان اهر و هریس در امتداد شرق به غرب واقع شده و مرز مشترک حوضه آبریز ارس و تلخه رود بوده است.
کوه آیناخلی که از شمال شرقی به جنوب غربی در بخش خواجه کشیده شده و حداکثر ارتفاع آن ۲۸۷۳ متر است. کوه پیرداغ که با ارتفاع ۲۸۵۲ متر در منتهی الیه غرب شهرستان هریس واقع شده و از ارتفاعات مشرف به روستای نهند در بخش خواجه می‌باشد.
منابع آبی
منابع تامین آب‌های منطقه عمدتاً از باران های بهاره و پاییزه و ذوب برف های زمستانی و قسمتی نیز از جاری شدن آب چشمه‌های طبیعی است.
علاوه از آن جریان پر آب رودخانه تلخه رود (آجی چای) که از ارتفاعات سبلان – قوشا داغ – آنیاخلی – آق داغ و بزغوش و دامنه‌های شمالی سهند سرچشمه گرفته و در قسمت جنوبی از شرق به طرف غرب جریان دارد که از منابع آب‌های سطح الارض محسوب می‌شود.
از رودخانه‌های مهم منطقه می‌توان به رودخانه هریس – رودخانه زرنق – رودخانه اوجان چای و مسیل مینق – خلج و نمرور اشاره نمود.
تقسیمات کشوری
براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دو بخش (مرکزی و خواجه)، ۶ دهستان و ۵ نقطه شهری به نام‌های هریس، بخشایش، زرنق، کلوانق و خواجه می‌باشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، جمعیت شهرستان هریس در حدود ۶۷۸۲۰ نفر (۱.۸ درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان ۹۸۲۳ نفر برآورد شده است.
جمعیت شهری این شهرستان ۳۲۲۲۷ نفر و جمعیت روستایی آن ۳۵۵۹۳ نفر و تعداد خانوار آن ۱۸۳۵۳ خانوار است.
جغرافیای تاریخی شهرستان هریس
هریس یکی از قدیمی‌ترین مناطق آذربایجان شرقی است. در وقف نامه ربع رشیدی نام بسیاری از آبادی های آذربایجان آمده است و نشان می‌دهد که پاره ای از آنها (نظیر هریس) در قرن های هفتم و هشتم هجری قصبه‌هایی آباد و بزرگ بوده‌اند.
چند بنای تاریخی مهم از دوره‌ی فرمان روایی ایلخانان و جانشینان آنان در این بخش به جای مانده است که عبارتند از: بقعه شیخ اسحاق (در روستای خانقاه خانمرود) گورستان مینق، گورستان هیق، گورستان گوور، مسجد سنگی جمال‌آباد، و مسجد اسنق (مربوط به قرن هشتم هجری).
هریس یکی از قدیمی‌ترین مراکز صنعت فرش در آذربایجان و ایران است و فرش های «مرز بلند» آن شهرت جهانی دارند.
اقتصاد
اقتصاد منطقه بیشتر به کشاورزی (زراعت، باغداری، صیفی کاری) و دامداری و صنایع دستی متکی بوده و موارد متفرقه در درجات بعدی قرار دارند.
کشاورزی
کشاورزی بهترین بخش اقتصادی منطقه است و بیشترین جمعیت فعال را در خود جای داده و سهم عمده‌ای در تامین درآمد خانوارها دارد.
کشاورزی منطقه شیوه تولید معیشتی و نیمه سنتی و نیمه مکانیزه است و اغلب بهره برداری ها از منابع آب و خاک به صورت تلفیقی از زراعت و دامداری است.
بیشترین سطح اراضی زیرکشت در کشاورزی به گندم اختصاص دارد و به ترتیب جو و علوفه و حبوبات و صیفی جات پیاز، سیب زمینی، در درجات بعدی کشیت قرار دارند.
با توجه به این که اقتصاد منطقه در درجه اول به کشاورزی متکی است اکثریت قریب به اتفاق ساکنین منطقه یا مستقیماً از محل امور کشاورزی امرار معاش می‌نمایند و یا در رابطه مستقیم با فرآورده‌ها و امور جنبی آن اشتغال دارند.
لذا حدود ۹۰ درصد نیروی فعال (خانوار) در این بخش شاغل بوده که عموماً مصرف خانوار از این محل تامین و مازاد بر میزان مصرف خانوار از طریق شرکت تعاونی روستایی و یا سایر افراد متفرقه در بازارها فروش رسیده و نیازمندی‌های خانوار به کالاهای دیگر از این محل تامین می‌گردد.
صنعت
منطقه هریس فاقد کارخانه و کارگاه و شهرک صنعتی بوده ولی اخیراً از سوی اداره کل صنایع شهرک‌های صنایع در جهت مطالعه و شناسایی زمین‌های مناسب اقداماتی صورت گرفته و اهالی روستاهای مینک و بیلوردی و شهر زرنق از این امر به خوبی استقبال کرده و شهرک صنعتی در حال احداث و تکمیل می‌باشد.
هریس و جاذبه های گردشگری آن
چشمه‌های هریس
چشمه‌ی آب معدنی آن، آبشار شیرلان و طبیعت بکر آن، آبشار اسماعیل کندی، آبشار بلند و زیبای دربند گوراوان، کوه ساپلاغ، چشمه سوقالخان و … .
آبشار شیران
آبشار شیران در روستای شیران از توابع شهر هریس قرار دارد. این آبشار از به هم پیوستن رودهای بسیاری در کوه‌های اطراف روستای هریس به وجود آمده است.
آبشار شیران از دره‌ای به نام «شیران دره سی» به سمت حوضی کوچک سرازیر می‌شود و منظره‌ای چشم‌نواز را خلق می‌کند.
حوضچه این آبشار ۱۲متری محل مناسبی برای آب‌تنی و تفریح است.
بقعه شیخ اسحاق
در ساحل جنوبی رودخانه کوچک روستای خانمرود واقع در شهرستان هریس بقعه آجری مستطیل شکل به ابعاد ۶× ۱۳/۵ متر با ازاره‌های سنگی و دیوارهای آجری قرار دارد که مردم محل آن را بقعه شیخ اسحاق می‌نامند.
تاریخ احداث بنا را با توجه به گورستان مجاور و شیوه معماری می‌توان به دوره صفویه نسبت داد.
این بنا از سه قسمت تشکیل یافته است:
- ایوان
- مسجد
- مقبره
ایوان مشرف به شمال و دارای دو ستون چوبی است.
مسجد به شکل مستطیل و با پوشش تخت چوبی به ابعاد ۶/۵ × ۴/۵ متر و نهایتاً مقبره که در جنوبی ترین قسمت بنا واقع شده و آسمان آن گنبد کروی بلندی به ارتفاع تقریبی ۱۱ متر می‌باشد.
در قسمت بالای ورودی سنگ نبشته‌ای به خط ثلث وجود دارد که نام بانی آن است و امروزه قسمتی از آن از بین رفته است. مقبره در گورستان قدیمی روستای خانقاه واقع شده که سنگ قبرهای باقیمانده از پرکارترین آثار حجاری قرون ۹ و ۱۰ می‌باشد.
منطقه گردشگری ساپلاق
منطقه گردشگری ساپلاق یکی از جاذبه‌های تفریحی و طبیعی شهر هریس است که در بهار شبیه به بهشتی زیبا است.
در این مکان امکانات رفاهی مانند نمازخانه، اقامتگاه و آلاچیق برای گردشگران فراهم شده است.
کوه، دشتی سرسبز و آبشاری خروشان منظره‌های چشم‌نواز منطقه گردشگری ساپلاق را تشکیل می‌دهند.
عکس از سایت lenzor
اوکوز داغی هریس
اوکوز داغی از جاهای دیدنی شهرستان هریس که همه ساله از زمان آغاز فصل بهار تا ریزش برف زمستانی پذیرای میهمانان گردشگر و بیماران کلیوی است کوه اوکوز داغی و چشمه درمانی آن است.
کوه اوکوز داغی بر سر راه جاده توریستی هریس – مشگین شهر و در هفت کیلومتری هریس واقع شده است. شهرت این کوه نه تنها به وجود بلندیها و دره‌‌های باصفا بلکه به داشتن چشمه پر آبش در دل بلندیها است.
منبع نوشته‌ها:
