اهر یکی از شهرهای مهم استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان اهر در شمال این استان واقع شده‌است و به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر شناخته می‌شود.
این شهر در ۹۰ کیلومتری شمال شرق تبریز بر سر مسیر ارتباطی تبریز به استان اردبیل قرار گرفته‌است.
سابقه تاریخی
س/رزمین اهر دارای گذشته‌ای دور است. سنگ نبشته اورارتویى، بر دامنه کوه زاغى واقع در شمال روستای سقین دل، در نزدیکى اهر و نیز بقایای دژهای ساسانى در این منطقه گواه این ادعاست.
در سده‌های نخستین اسلامى، اهر از شهرهای آبادان بر سر راه اردبیل به دبیل بوده است. در حدود العالم، اهر قصبه میمد (میمند) معرفى شده است. در اواخر سده 6 و اوایل سده 7ق، اهر مدتى تختگاه ملوک پیشتکین بود. در دوره صفویه، اهر به سبب وجود بارگاه شیخ شهاب‌الدین اهری در آنجا، مورد توجه شاهان صفوی قرار داشت و مدتى نیز حاکم‌نشین قره‌داغ شمرده مى‌شد.
در دوره قاجاریه و جنگ نخست ایران با روسیه، اهر مدتى مرکز فرماندهى عباس میرزا برضد قوای روسیه بود. در شهریور 1320ش، شهر اهر و شهرهای دیگر آذربایجان، مورد حمله هوایى نیروهای شوروی قرار گرفت و عده‌ای از مردم اهر در این حمله، کشته شدند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان اهر با وسعت 3074 کیلومتر مربع (6.7 درصد مساحت استان) در 110 کیلومتری تبریز واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان‌های هوراند و کلیبر، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان ورزقان و از سمت جنوب با شهرستان هریس هم‌مرز است.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان اهر در یک منطقه کوهستانی قرار گرفته و مشخصه اصلی آن، رشته کوه قره‌داغ می‌باشد که قلل مرتفع آن چهره کوهستانی به شهرستان داده است. این شهرستان در میان ارتفاعات مهمی چون قیزقلعه‌سی به ارتفاع 1266 متر و کوه تاریخی معروف هشت سر با ارتفاع 2536 متر محصور شده و دامنه ارتفاعات مزبور از جهات شمال و جنوب و غرب تا هوراند کشیده شده است. پست‌ترین نقطه، بخش کناره‌های رودخانه قره‌سو که در قسمت شرقی شهرستان واقع و محل کشت و زرع انواع محصولات باغی و زراعی می‌باشد.
نقاط تاریخی و دیدنی
بقعه و آرامگاه شیخ شهاب‌الدین اهری (باقیمانده از دوره صفوی)، مسجد جامع اهر، بازار سرپوشیده اهر، کاروانسرای شاه عباسی، جنگل طبیعی‌انداب (پارک جنگلی فندقلو در 25 کیلومتری اهر)، جنگل طبیعی تنباکولو (واقع در بخش هوراند)، خانه دکتر قاسم اهری، سد ستارخان اهر، قلعه پشتوی هوراند
منبع نوشته: eachto.org
اهر و جاذبه های گردشگری آن
آرامگاه شیخ شهاب الدین اهری
شیخ شهاب الدین اهری عارف و شاعر قرن هفتم هجری قمری بود. مجموعه شیخ شهاب الدین اهری شامل ساختمان های خود خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و تعدادی غرفه است. این خانقاه از سال ۱۳۷۴ به موزه ادب و عرفان تبدیل شده است که تنها موزهٔ عرفان در ایران است. آرامگاه حضرت اینک در اهر داخل محوطه پارک شیخ شهاب الدین قرار دارد که میان مردم به شیخ معروف است و زیارتگاه اهل دل می باشد.
بازار اهر
بازار سرپوشیده اهر یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان اهر استان آذربایجان شرقی بازار سرپوشیده اهر که به بازار نصیر بیگ معروف است می‌باشد. این بنای سرپوشیده چندیدن در ورودی داشته و شامل بازار مسگران (مسگرخانه)، بازار کلاه‌دوزان، راسته آهنگران، میدان دواب، میدان تره‌بار است.
این بازار همچنین دارای حمامی بوده که در زمانهای قدیم از بین رفته است و اکنون محوطه آن دیده می‌شود. این بازار دارای تزئینات گچبری است و این تزئینات در کمتر بازاری دیده می‌شود.
کاروانسرای شاه عباسی گویجه بل
کاروانسرای عظیم شاه عباسی گویجه بل یکی از بناهای تاریخی اصلی و ثبت شده شهرستان اهر است. کاروانسرای گوئجه بئل با توجه به شواهد و قرائن متعلق به دوره صفویه است که از آن به عنوان کاروانسرای کوهستانی استفاده شده است.
ازخصوصیات بارز آن بسته بودن بنا و طراحی آن برای مناطق کوهستانی و سردسیر و زمستان های سخت و پربرف است.
در گردنه گویچه بئل واقع در ۹۳ کیلومتری تبریز و ۲۴ کیلومتری اهر، دو کاروانسرای قدیمی به نام های “کاروانسرای شاه عباسی گوئجه بئل” و “کاروانسرای گوره درق” وجود دارد.
کاروانسرای علیا (گوره درق) در ۳ کیلومتری ابتدای گردنه ساخته شده است و ابعاد آن ۲۱×۳۰ متر و دارای پنج ردیف حجره ضربی آجری مدور است که متأسفانه در زلزله سال ۹۱ کاملا تخریب شده و تاکنون نیز اقدامی عملی در بازسازی آن صورت نگرفته است.
کاروانسرای سفلی نیز در ۷ کیلومتری کاروانسرای علیا (گوئجه بئل) در محوطه‌ای مسطح، مشرف به رودخانه قرار دارد و از دو بخش شامل حیاط و حجرات متعدد تشکیل شده است.
مسجد جامع اهر
قوشا داغ
اهر دشتی در میان کوه های قره داغ و کوه های قوشا داغ است. این دو کوه در شمال و جنوب اهر از ارتفاعات مهم و قابل توجه ارسباران و شمالغرب کشور به شمار می‌روند. این ارتفاعات گردشگری ورزشی این منطقه را توسعه بخشیده و باعث شده است هر هفته صدها نفر از علاقه مندان به طبیعت کوهستان عازم این ارتفاعات شوند.
معروفترین تالاب های اهر
تالاب یوسفلو:
تالاب دیب سیز:
آب سدی که اخیرا با ایجاد دیواره خاکی ساخته شده است، مورد مصرف کشاورزی قرار می‌گیرد. تالاب دیبسیز گستره‌ای شمالی جنوبی دارد و طول آن در حدود ۵۰۰ متر و عرض آن ۳۰۰ متر است. ارتفاع تالاب از سطح دریا در حدود ۱۳۶۰ متر است.
تالاب قوچ گلی:
تالاب خرمالو:
<
خانه دکتر قاسم اهری
قاسم خان اهری نخستین چشم پزشک ایرانی و از خیران مدرسه ساز و مسجدساز بنام آذربایجان‌شرقی و شهرستان اهر بوده که با چهار دوره نمایندگی اهر در مجلس شورای اسلامی، از محبوبیت ویژه و خاصی در بین مردم منطقه برخوردار است.
رئیس شورای ثبت آثار تاریخی و فرهنگی استان، خانه دکتر قاسم خان اهری را به دلیل زیبایی، وسعت و ریزه کاری‌های به کار رفته در معماری در منطقه بی‌نظیر خوانده است. این خانه بنایی کوشکی و مشتمل بر حیاط‌های‌اندرونی و بیرونی در دو طبقه ساخته شده و‌اندرونی خانه از بین رفته است.
قلعه شیربیت و کتیبه روستای شیشه
در جای جای کوهستان قره داغ از غرب تا شرق آن گنجینه‌های بسیاری برای ما به امانت رسیده است و بسیاری از آن‌ها هنوز ناشناخته مانده‌اند. از جمله ی آن‌ها قلعه‌ی شیربیت و کتیبه‌ی اورارتویی شوشا (شیشه) در سینه ی کوه‌های شمال شرق اهر است.
کتیبه شیشه (متعلق به اورارتویی ها) در ارتفاعات روستایی به همین نام در مسیر روستای ورگهان واقع است.
کتیبه شیشه مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است. این کتیبه اسفندماه سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
قلعه شیر بیت نیز در همین منطقه در نزدیکی روستای همنام خود واقع شده است.
سد ستارخان اهر
سد ستارخان اهر سدی خاکی است که بر رودخانه اهرچای، در ۱۵ کیلومتری غرب شهر اهر، در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است و در ادامه مسیر خود به رودخانه قره سو میپیوندد. رودخانه قره سو نیز به رودخانه ارس و در نهایت به دریای خزر می‌‌ریزد. مهم ترین آبزیان این سد ماهی سفید رودخانه ای، کفال، کپور، زرد پر، ساس و آبزیان دیگری مثل نوعی خرچنگ و میگو هستند که ماهی سوف نیز در سال ۱۳۸۲ به این مجموعه افزوده گردید.
با احداث سد ستارخان ضمن کنترل و تنظیم جریان های سطحی رودخانه اهر، آب مورد نیاز بخشی از اراضی کشاورزی پایین دست سد و آب این شهرستان را نیز تامین می‌گردد.
قلعه نودوز
قلعه نودوز یکی از قلاع مستحکم و تاریخی ایران مربوط به دوره ساسانیان است که بشماره ۶۲۸ در تاریخ ۲۵ اسفند ماه سال ۱۳۴۵ در فهرست میراث فرهنگی ایران ثبت گردیده است. این قلعه را که برای مقاصد نظامی ساخته‌اند بر کوهستانهای اطراف خود تسلط کافی دارد.
مطابق معمول دیگر آثار تاریخی بعد از ثبت مراحل اضمحلال و افول خود را طی می‌کند.این قلعه (نقدوز) در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اهر واقع شده است.
این قلعه در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اهر در محلی بین اهر و مشگین شهر و در گردنه‌ای معروف به نودوز و روستای نقودز واقع شده است.
منبع نوشته: tripyar.com
