خداآفرین یکی از شهرستانهای استان آذربایجان شرقی است، که با وسعت ۱۵۲۵ کیلومتر مربع ۳٫۳ درصد مساحت استان را شامل میشود و از سمت شمال با کشور جمهوری آذربایجان جمهوری آذربایجان، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان جلفا و از سمت جنوب با شهرستانهای کلیبر و ورزقان هممرز است.
سابقه تاریخی
خداآفرین تا سال 1389 یکی از بخشهای شهرستان کلیبر بود که در اواخر این سال با مصوبه هیأت دولت از این شهرستان جدا و به فرمانداری ارتقا یافت.
خداآفرین بدون شک از مناطق قدیمی محسوب میشود با مراجعه به آثار کشف شده و منابع تاریخی میتوان به قدمت دیرینه این منطقه اشاره کرد وجود پلهای خداآفرین بر اساس استنادهای تاریخی ما را به دوران قبل از میلاد مسیح میبرد، عدهای هم عقیده براین دارند که خداآفرین جزوی از خواستگاه قوم رس (اقوامی که در قرآن اشاره شده است) و مجموعاً بیش از صد شهر در حوالی رود ارس وجود داشته است واین منطقه تحت سلطنت قوم اورارتو بوده که بر مناطق ارمنستان کنونی، قسمتی از آناتولی، آذربایجان وقفقاز حکم فرمایی داشتهاند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان خداآفرین با وسعت 1525 کیلومتر مربع (3.3 درصد مساحت استان) از سمت شمال با کشور جمهوری آذربایجان، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان جلفا و از سمت جنوب با شهرستانهای کلیبر و ورزقان هممرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان خداآفرین دارای سه بخش به نامهای مرکزی (شامل دهستانهای کیوان و بسطاملو)، گرمادوز (شامل دهستانهای گرمادوز غربی و گرمادوز شرقی) و منجوان (شامل دهستانهای منجوان غربی، منجوان شرقی و دیزمار شرقی)، یک نقطه شهری به نام خمارلو و 204 آبادی میباشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390، جمعیت شهرستان خداآفرین در حدود 34977 نفر (0.9 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 1659 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 1659 نفر و جمعیت روستایی آن 33318 نفر و تعداد خانوار آن 8212 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
خداآفرین در شمال شرقی استان آذربایجان شرقی بین رشته کوههای جنگلی قرهداغ و رشته کوههای قفقاز واقع شده است. بیش از 86 درصد از وسعت اراضی شهرستان خداآفرین را جنگلها و مراتع تشکیل میدهند. این شهرستان دارای تابستانهای معتدل و کوههای جنگلی پوشیده از درخت بوده و اکثر اراضی مستعد کشاورزی در این منطقه قرار گرفتهاند.
وضعیت اقتصادی
با وجو سد بزرگ خداآفرین، جنگلها و مراتع وسیع و اراضی مستعد کشاورزی، پایه اقتصاد این شهرستان کشاورزی و دامداری است و اکثر اهالی آن در این بخش مشغول به فعالیت هستند. همچنین با تاسیس منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس که بخشی از آن در محدوده شهرستان خداآفرین واقع شده زمینه برای فعالیتهای اقتصادی، تجاری و سرمایهگذاری در این شهرستان فراهم شده است.
نقاط تاریخی و دیدنی
- پلهای تاریخی خداآفرین
- برج شش ضلعی قارلوجه (واقع در قشلاق قارلوجه در کنار رود ارس)
- عمارت تاریخی آینالو (باقیمانده از دوران قاجاریه)
- کانتور وینق (در ورودی ده وینق و بربلندی کوهی که به رود ارس و قسمت قره داغ و راههای ساحلی ارس اشراف دارد)
- تفرجگاه آینالو
منبع نوشته: eachto.org
خداآفرین و جاذبه های گردشگری آن
پلهای خداآفرین
پل خداآفرین یکی از آثار تاریخی استان آذربایجانشرقی است که در شهرستان خداآفرین واقع شده است. این پل از دو پل مستقل تشکیل شده که قسمتهایی از یکی از این پلها شکسته و نیمی از آن باقی مانده است؛ ولی پل دیگر کاملاً سالم است.
پل خداآفرین در نزدیکی سدخدا آفرین و در چند کیلومتری روستای ساری جالو از توابع بخش منجوان قرار گرفتهاست. محل پلها تنگ ترین معابر رود ارس است که بستر سنگی دارد ولی سایر جاهای محل عبور رود آهکی ونرم است.
پل بزرگ خداآفرین در تاریخ ۵ اسفند ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۵۸ و پل کوچک به شماره ثبتی 1859بهعنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاند.
منطقه حفاظت شده آینالو
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 72 هزار هکتار در کنارههای جنوبی رود ارس در شهرستان کلیبرواقع شده وبه عنوان مکان ذخیره ی بیوسفردر یونسکو به ثبت رسیده است و از ارزشهای خاص گیاهی و جانوری برخوردار بوده و جاذبه گردشگری طبیعی، تفریحی و آموزشی ویژهای دارد.
ارسبار یا آرازبار و قره داغ یا قراچه داغ نامهایی بودند که جنگل ارسباران در دورانهای مختلف به آنها معروف بوده است. محدوده آینالو بخش بسیار کوچکی از منطقه ۸۰ هزار هکتاری حفاظت شده ارسباران میباشد که از شمال غربی به روستای وایقان و از جنوب شرقی به روستاهای بالان و بهروز منتهی میشود.
کمپینگ و یا منطقه حفاظت شده آینالو با مختصات جغرافیایی ۴۶ درجه و ۴۷ دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی، در فاصله ۴۵ کیلومتری شهر کلیبر واقع شده است.
طبیعت این محدوده بسیار زیبا و سحرانگیز است و هر بینندهای را بر سر ذوق میآورد. نخستین ویژگی برجسته اش دست نخوردگی و بکر بودن طبیعت آن است.
قدمت آن به پیش از عصر یخبندان میرسد و یکی از چند زیست بوم غنی بر روی کره زمین است. این منطقه پوشیده از جنگل، استیپ و سایر پوششهای گیاهی است.
آینالو منطقه کوهستانی و جنگلی سر سبزی است که طبیعت زیبایی دارد و دور تا دور دهها هکتار از جنگلهای واقع در این منطقه توسط سازمان حفاظت از محیط زیست تور سیمی کشیده شده که به محلی برای نگهداری چندین گوزن جهت دید عموم و تکثیر و رها سازی در کل منطقه تبدیل شده است.
عمارت تاریخی آینالو
عمارت تاریخی آینالو در نزدیکی روستای آینالو قرار دارد این بنای تاریخی را در دوران قاجاریه طومانیانس که یکی از ثروتمندان معروف منطقه بوده، احداث کرده است معماری این ساختمان به سبک عمارتهای قرن نوزدهم روسی در دو طبقه خیلی منظم بنا شده است و در ورودی ایوان آن اتاقهای متعددی وجود دارد.
عمارت و کلیسای تومانیانس (کانتور وینق)
کلیسا یا عمارت طومانیانس (کانتور وینق) در شمال شرقی آذربایجان شرقی و جنگلهای ارسباران، در روستای وینق، بر بلندای کوهی که به رود ارس و قسمت قره داغ و راههای ساحلی ارس اشراف دارد، قرار گرفته است. این بنای زیبا با چشمانداز دل انگیز ارسباران، یکی از جاذبههای گردشگری استان است.
این بنا که متعلق به دوره قاجار است، در دو طبقه ساخته شده که شامل یک ایوان سراسری و چند برج میباشد. این مکان به سبک قلعه های قرن نوزدهم اروپا بنا شده است.
مقرنس های سنگی این عمارت از نوع ظریف ترین و زیبا ترین تزئینات زمان خود بوده است. سنگ نوشته ای در دیوار عمارت در کنار درِ ورودی، تاریخ ۱۹۰۷ میلادی را نشان میدهد.
این بنا یکی از ۱۵ اثری است که در پنجمین همایش ملی شورای سیاستگذاری ثبت میراث فرهنگی در استان البرز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
روستای مردانقم
مردانقم Mardanaqom یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی و مرکز دهستان دیزمار شرقی از توابع بخش منجوان شهرستان خداآفرین است.
از ویژگیهای روستای مردانقم این است که این روستا دارای آثار متعدد باستانی، آب و هوای معتدل، باغات انار، زغال اخته، گردو، گیلاس و آلبالو میباشد.
باید گفت در مهر ماه هر سال در روستای مردانقم جشنواره انار برگذار میشود تا بدین صورت گردشگران هم از این جشنواره بهره لازم و کافی را برده و همچنین از مناظر طبیعی و اثار باستانی شهرستان بازدید و در طبیعت بکر و زنده روستای مردانقم نفسی تازه کنند.
یکی از اثار باستانی روستای مردانقم قلعهای است که در ارتفاعات این روستا قرار دارد، این قلعه قبل از اسلام احداث گردیده و از روستای مردانقم، کوانق، احمدآباد و روستاهای بالا در مقابل تهاجم دشمنان حراست میکند.
موزه خداآفرین
موزه باستان شناسی خداآفرین که دربرگیرنده آثار مکشوفه از همین منطقه میباشند، در سال ۱۳۹۱در محل ساختمان سابق شهرداری خمارلو تاسیس شد.
آثار به نمایش در آمده در این موزه مربوط به سه گروه: سفال، مفرغ و زیورآلات است که عمدتا مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد میباشند.
غار وایقان
غاری بزرگ و دیدنی در روستای وایقان از توابع بخش عاشقلوی شهرستان خداافرین، در دامنه کوه هرا سر وجود دارد که آنرا میتوان یکی از عجایب خلقت الهی و مکانی جذاب برای تفرج نام برد.
اما متاسفانه این مکان حتی برای بسیاری از اهالی منطقه آشنا نیست. در دهه اخیر با وجود اینکه جنگلهای ارسباران میزبانی بسیاری از مسافرین و دوستداران طبیعت و گردشگران را بخصوص در فصلهای بهار و تابستان، به خود اختصاص میدهد، به دلیل عدم آشنایی با جاذبههای توریستی منطقه، مسیر کمتر کسی به این غار میافتد.
این غار هم از لحاظ کاوشهای باستان شناسی و هم از لحاظ طبیعی و غارشناسی دارای اهمیت ویژهای است.
قلعه آوارسین
نام دیگر این قلعه کیوان است. قدمت این قلعه به دوران اشکانی و ساسانی میرسد. این قلعه در نزدیکی خدا آفرین واقع شده و نام خود را از روستای آوارسین منطقه گرفته است. قلعه آوارسین به لحاظ تاسیسات معماری بر جای مانده شامل برجها و دیوارها و آب انبار حائز اهمیت است.
این قلعه به شماره ۲۲۵۲۹ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در گذشته کاربری دفاعی داشته و فعلا متروکه است.
منبع نوشتهها: tripyar.com